-
1 говорить
1. несов.һөйләшеү2. несов. что и без доп.сообщать факты и т.п., произносить что-л.һөйләү, әйтеү3. несов. с кембеседоватьһөйләшеү, гәпләшеү4. несов.свидетельствовать о чём-л.әйтеп (һөйләп, белдереп) тороу, һөйләү5. несов. перен.сказываться в ком-чём-л.күренеп тораиначе говоря — башҡаса әйткәндә, икенсе төрлө әйткәндә
сам (сама, само) за себя говорит — үҙе үк әйтеп тора
что (как) ни говори — ни әйтһәң дә, ни генә тиһәң дә
-
2 сказать
1. сов. чтоәйтеү, тип әйтеү, әйтеп биреү2. сов. чтов 1 л. мн. буд. вр. в знач. вводн. сл. скажемәйтәйекк примеру сказать — әйтәйек, мәҫәлән
лучше (вернее, точнее, проще) сказать — дөрөҫөрәген әйткәндә
нечего сказать: — 1) (действительно, в самом деле) ысынлап та, дөрөҫөндә
2) (как отрицательное отношение к чему-л.) әйтәһе түгел, әйтерең бармы, әйтеп тораһы юҡ; так сказать — шулай итеп, тимәк
-
3 слово
1. сһүҙ2. сречьтел, телмәр, һөйләү3. собещаниебиргән һүҙ, вәғәҙә4. сфекер, һүҙ5. ссығыш, һүҙ6. с мн. словатекст песни(йырҙың) һүҙҙәре (тексы)без дальних (лишних) слов — һүҙҙе оҙаҡҡа һуҙмайынса, оҙон һүҙҙең ҡыҫҡаһы
к слову (сказать) — әйткәндәй, әйтмәксе, һүҙ уңында әйткәндә
на словах: — 1) (устно) телдән
2) (только в разговоре) һүҙҙә генә; не находить слов — һүҙ таба алмау, юғалып ҡалыу
одним словом — бер һүҙ менән әйткәндә, ҡыҫҡаһы
по словам —: 1) әйтеүенсә, әйткәнсә
2) (как говорит, учит кто-л.) әйтеүе (өйрәтеүе, яҙыуы) буйынса; слово в слово — бәйнә-бәйнә, һүҙмә-һүҙ
слово за слово — һүҙ артынан һүҙ, һүҙ эйәрә һүҙ
словом не обмолвиться — бер һүҙ ҙә әйтмәү, бер һүҙ ҙә өндәшмәү
слов нет — һүҙ ҙә юҡ, әлбиттә, ысынлап та
с чужих слов — кеше аша ғына ишетеп, кеше һүҙенә нигеҙләнеп
-
4 один
1. числ.числобер2. числ. в знач. прил.без других, в отдельностибер үҙе, яңғыҙ3. числ. в знач. прил.только, исключительнобер, бер генә, ғына (генә), бары тик, фәҡәт4. числ. в знач. прил.тот же самый, одинаковый, целостный, единыйбер, бер үк, шул уҡ5. числ. в знач. мест.какой-л. в ряду сходных — в сочетании с предлогом из
бер, береһе6. числ. в знач. мест.какой-то, некийберәйһе, берәү, бер кеше, кемдер7. числ. в знач. сущ. м, ж и с один, одна и однобереһето один, то другой — йә береһе, йә икенсеһе
все как один — бер кеше кеүек, барыһы ла бергә, бер күңелдән, бер тауыштан
ни один — һис кем, бер кеше лә
один на один — икәүҙән-икәү, икәү генә
по одному — бер-бер артлы, берәрләп
ставить на одну доску с кем — тиң һанау (күреү), бер ҡалыпҡа һуғыу, бер дәрәжәгә (рәткә) ҡуйыу
-
5 да
I1. частицапри ответе для выражения согласияэйе, шулайвсе собрались? — Да - бөтәһе лә йыйылдымы? – Эйе
да, это верно — эйе, был дөрөҫ
2. частицав вопросит. предложении для побуждения собеседника к ответу-мы/-ме (ни), шулаймы ни, улаймы ни, эйемеон вернулся, да? — ул ҡайттымы ни?
ты этого человека хорошо знаешь, да? — һин был кешене яҡшы беләһең, шулаймы?
3. частицапри неожиданном воспоминании о чём-л.; в знач. `кстати`, `вот ещё`әйткәндәй, әйда, ещё одна новость — әйткәндәй, тағы бер яңылыҡ
да, совсем забыл — әй, бөтөнләй онотҡанмын
4. частицапри выражении недоверия, возражения в знач. `как бы не так`эйе шул, -мағайы/-мәгәйея тебе другую книгу подарю.- Да, подаришь ты! — мин һиңә икенсе китап бүләк итермен. – Эйе шул, бирерһең һин!
5. частицапри призыве, пожелании-һын/-һен6. частицадля выражения требования, приказания, настойчивой просьбы-һын/-һен, әйҙә (инде), -сы/-се, инде, әледа вы садитесь! — ултырһағыҙсы!, ултырығыҙ әле!
вот это да! — китсе!, бына һиңә (кәрәк булһа)!
ну да!: — 1) әлбиттә, һис шикһеҙ
вы придёте? – Ну да! — һеҙ киләһегеҙме? – Элбиттә!
2) китсе! булмаҫ!; он переехал в деревню. – Ну да! — ул ауылға күсеп киткән. – Китсе! Булмаҫ!
II1. союзсоед.для соединения однородных членов предложения и предложений; соответствует союзу `и`һәм, да/дә2. союз присоед.для присоединения предложений или членов предложения, дополняющих высказанноеөҫтәүенә, шуның өҫтөнә, тағы ла, етмәһә, етмәһә тағысегодня холодно, да ещё дождь со снегом идёт — бөгөн көн һыуыҡ, өҫтәүенә ҡар ҡатыш ямғыр яуа
3. союз противит.для присоединения предложений или членов предложений со значением противопоставления; соответствует союзу `но`әммә, ләкин, да/дәзнал, да не сказал — белһә лә әйтмәгән
маленький, да удаленький бәләкәй генә булһа ла булдыҡлы, үҙенә күрә түгелда и (при усилении соед. союза) — да/дә
да и только (при усилении действия) — -да/-дә
нет-нет да и — бер булмаһа – бер, әллә ниҙә бер, юҡ-юҡ та, һирәк-мирәк булһа ла, юҡ тигәндә
См. также в других словарях:
әйдә — ы. 1. Берәр сүздән, эштән туктатканда, ияртеп алып барганда һәм үз янына чакырып алганда әйтелә әйдә, юлыңда бул. Берәр нәрсә эшләргә тәкъдим иткәндә, өндәгәндә әйтелә әйдә, шашка уйныйк 2. Эш хәрәкәтнең тизлеген аңлату өчен кулл. борылдык та,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Берлинская операция 1945 — БЕРЛИ́НСКАЯ ОПЕРÁЦИЯ 1945, завершающая стратегич. наступат. операция, проведённая сов. войсками 16 апр. – 8 мая с целью разгрома группировки нем. фаш. войск, оборонявшейся на берлинском направлении, овладения Берлином и выхода на р. Эльба на … Великая Отечественная война 1941-1945: энциклопедия
инде — кис. 1. Төрле сүз төркемнәре янында килеп, эшнең төгәлләнүен күрсәтә уздым и. 2. Боерык фигыльдән соң аңа үтенү, түземсезләнү төсмере кертә бир и. 3. Берәр эшне эшләргә вакыт җитүен, эшнең башланып китүен белдерә; хәзер и. кайтырга ярый 4. рәв.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
икмәктер — Сүзнең дөреслегенә, вәгъдәнең үтәләчәгенә ышандыру өчен ант итеп әйткәндә кулланыла и. , кояштыр, иманым кяфер китсен! … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ипидер — Сүзнең дөреслегенә, вәгъдәнең үтәләчәгенә ышандыру өчен ант итеп әйткәндә кулланыла и. , кояштыр, иманым кяфер китсен! … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төйнәү — 1. Төенләү (1) 2. Вак әйберләрне җәймә, тукыма кисәгенә һ. б. ш. га салып, төен хәленә китереп җыйнап бәйләү 3. сөйл. Йомарлау (4) 4. күч. Җыю барсын бергә төйнәп әйткәндә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һай — ы. 1. Соклану, шатлану яки көчле гаҗәпләнү, курку хисләрен белдерү өчен кулл. Һай, теле бу кызның!. Кинәт искә килгән фикерне әйткәндә кулл. һай, онытып торам икән! 2. Үкенү, ачыну, хәсрәтләнү хисләрен белдерә һай, егетләр, нишләдем! 3. Шикләнү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һәй — ы. 1. Соклану, шатлану яки көчле гаҗәпләнү, курку хисләрен белдерү өчен кулл. Һай, теле бу кызның!. Кинәт искә килгән фикерне әйткәндә кулл. һай, онытып торам икән! 2. Үкенү, ачыну, хәсрәтләнү хисләрен белдерә һай, егетләр, нишләдем! 3. Шикләнү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
һей — ы. 1. Соклану, шатлану яки көчле гаҗәпләнү, курку хисләрен белдерү өчен кулл. Һай, теле бу кызның!. Кинәт искә килгән фикерне әйткәндә кулл. һай, онытып торам икән! 2. Үкенү, ачыну, хәсрәтләнү хисләрен белдерә һай, егетләр, нишләдем! 3. Шикләнү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уаз — I зат. Кабинасы брезентпен қапталған жеңіл машина; уазик. Сары кісі ұмтылып барып «У а з д ы ң» артын ашып, кішкентай қара қозыны суырып алды (М.Мәжитов, Аманғали, 252). Айдау қара жолмен жүйткіген «У а з д ы» көзім шалды (Бұл да, 253). II Уаз… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
